In het algemeen komen we naar de zen heel ‘vol’, heel vol van al onze zorgen, van al onze problemen, van al onze activiteit, vol emotioneel, we worden volledig bewoond door de emoties van het moment, onze zorgen. En omdat de tijd kort is, is het belangrijk om de geest onmiddellijk terug te brengen aan wat we doen. Dit is de reden waarom er kusen, teisho zijn.
Door zazen kunnen we al deze onrust achter ons laten, we kalmeren vanzelf, net als een golf die sterft op het strand. Al deze agitatie, al deze beweging keert vanzelf terug naar de oceaan. Dit soort stille uitroeiing van wat wij mentale activiteit noemen. Het is een van de belangrijkste voordelen van stilzitten, bewegingloos, naar beneden kijken, niet meer gestimuleerd door de zintuigen.
Op een natuurlijke manier verschijnt de oorspronkelijke stilte terug. Je hebt natuurlijk gemerkt dat er veel dingen naar boven komen: gedachten, sensaties, twijfels, waarschijnlijk woede, verlangens, vermoeidheid. We denken teveel na, zijn te opgewonden, hebben teveel energie. Al deze staten zijn duidelijk aanwezig en verschijnen. Maar met de natuurlijke activiteit van zazen, sterven deze golven uit vanzelf. Dit is de basis van boeddhistische meditatie, het wordt samatha genoemd. In traditionele boeddhistische meditatie praten we over twee dingen, samatha en vipassana.
Samatha kan vertaald worden als “mentale kalmte”, samatha, kalmerend, mentaal kalmerend. Dit is de basis van boeddhistische meditatie traditioneel, maar uiteraard ook zazen.
En het andere aspect is vipassana. Vipassana is een woord dat nu ruim bekend is, er zijn retraites die vipassana worden genoemd. Vipassana, de Vi van vipassana betekent “hoog”, ‘diep’ of ‘doordringend’. En passana betekent de observatie of de blik, de visie, dat wil zeggen het feit dat je op een reële manier de kern van de verschijnselen ziet. Het is niet de gewone blik, de gewone visie waarbij we alleen het uiterlijk of de oppervlakte van dingen zien. Vipassana is de visie van de leer van de Boeddha, de directe visie van de leer van de Boeddha.
Samatha, vipassana in Theravada en het oude boeddhisme zijn twee complementaire praktijken, we kunnen ze niet scheiden, noch verdelen. Wij kunnen geen begrip of visie van de Dharma hebben als we ons in een situatie bevinden van geagiteerde of gestoorde geest, in een onrustige geest.
Eerst wordt de geest, de mentale activiteit gekalmeerd en daarna kunnen we diep inzicht krijgen. Zoals ook verteld wordt in de Hannya Shyngyo.
Meester Olivier Reigen Wang-Genh